Kişisel markalaşmanın edebiyat dünyasına yansımaları hakkında bir yazı.

Sevgili Aylin edebiyat dünyasında yazar-çizerler ile ilgili kişisel markalaşma ile ilgili nasıl yol alındığını sormuştu. Onun üzerine bu yazı sizinle buluşuyor.

Kişisel markalaşmanın ana noktaları ile başlayalım.

1990’ların sonlarından itibaren, kişisel markalaşma kavramı ortaya çıkmış ve kişilerin de marka olabileceği fikri gelişmiştir. Genel olarak literatürde kişisel markalama kavramının ilk kez 1997 yılında Tom Peters’ın “Sizi Arayan Marka” başlıklı makalesinde ortaya atıldığı bilinir. Türkçe alanyazında kişisel marka konusunda yazılmış ilk kitap, Sebahattin Eker’e aittir. Provasız hayatta kişisel marka olmak (2007). Kişisel markalaşma, bir kişinin niteliklerini ve yeteneklerini simgesel ve ekonomik sermayeye dönüştürmesi olarak tanımlanabilir. 2000’li yıllardan itibaren, pazarlama uzmanları ürün kavramının kişileri de kapsayacak şekilde genişlediğini öne sürer.

“1990’lerden sonra Türkiye’de edebiyat, piyasa baskılarından etkilenmeye başlamış, yazarlar artık sadece eserlerinin edebi değeri ile değil, isimlerinin marka değeri ile de değerlendirilmeye başlamıştır. Bu sayede yazarlar, romanları aracılığıyla hedef kitlelerine deneyimler yaşatarak ve pazarlama faaliyetlerinden yararlanmış ve isimlerini markalaştırabilme şansı elde etmişlerdir. Gazete reklamları, röportajlar, TV programları ve kitap afişleri pazarlama iletişimi –tutundurma çalışmalarından sayılır. Bu trendin başlamasına Ahmet Ümit ve Ayşe Kulin, Elif Şafak, Orhan Pamuk, Zülfü Livaneli gibi yazarlar örnek olarak gösterilmektedir.

Edebiyat alanında da bir pazar ortamı mevcuttur: Üretici (yazar), alıcı (okuyucu)’dur ve rakipler bulunmaktadır. Bu ortamda farklılaşmak, tanınmak ve kazanç sağlamak için ürün (kitap) temelli değer yaratmak ve bunu hedef kitleye (okuyuculara) sunmak gerekmektedir (Canbay,2015)”.

Günümüz kitap piyasasını kazanç güdüsü yönlendirmektedir. *Mistik Pazarlama çalışması, edebiyat ve pazarlama arasındaki ilişkiyi vurgulamakta, Elif Şafak’ın eserlerindeki mistik öğeleri örnek göstermektedir (Demir Otay vd., 2011: 98-100).

*Aşağıda kitabın biçimsel özelliğine yeniden değinilmiştir.

Pazarlama karması olarak adlandırdığımız geleneksel 4P’den (Ürün, Fiyat, Tutundurma, Dağıtım) 9P’ye kadar genişleme göstermiştir.

Bu 4’ü ile birlikte;

Hedef Kitle (People), Fiziksel Bilinirlik (Physical Evidence),Yöntem (Process), Ambalaj, Paketleme (Packaging),Halkla İlişkiler (Public Relations) ile bir edebiyat ürünü birlikte değerlendirilmeye başlanmıştır.

Bu bağlamda tüm karma edebiyat alanında pazarlama ve markalaşma stratejileri açısından şu noktalarda önem kazanır:

Ürün-Eser, Üretici Yazardır.

Bir pazarda kitle kültürü üzerinden hedefler oluşturulduğu için sanat ve edebiyat ürünleri artık tüketilmek ve satılmak üzere hazırlanan metalar haline gelmiştir. Bu dönüşüm, yazarların ve eserlerinin “ürün” veya “nesne” olarak pazarlanmasına yol açmıştır. Örneğin, roman yazarlarının reklam panolarında görüntülenmesi ve romanların değişim değeri yüklenerek metalaştırılması, bu durumun somut göstergeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Billboardlar ya da kitapçılarda ilk karşımıza çıkan çok satan kitaplar rafı örnek gösterilebilir.

Dağıtımı yayınevleri yapar:  

Yayınevlerinin pazarlama sürecindeki önemli rolü, dağıtım kanallarının etkinliğinin satış başarısına etkisi ve hatta yayınevlerinin “yıldız” yazarlar yaratmadaki rolü önemli bir işlevi anlatır. Harry Potter etkisinin de bir yazar kadar yayınevi bağlantılı olduğunu unutmamak gerekir ki. Yazar çoğu yayınevinden red cevabı almış sonrasında kendisine inanan bir yayınevince pazara çıkmayı başarabilmiştir.

Fiyat:

Edebiyat ürünlerinin ticari kazanca dönüştürülmesi ve yazarların ekonomik kaygılarla üretim hızını artırması, modern edebiyat dünyasının ekonomik gerçeklerini yansıtmaktadır. Bu bağlamda, yazarlar eserlerini sadece sanatsal kaygılarla değil, aynı zamanda ekonomik getirileri düşünerek de üretmektedir. Örneğin, Balzac’ın artan masraflarına paralel olarak roman yazma hızını artırması veya bazı yazarların daha fazla kazanmak için eserlerini uzatması, bu ekonomik kaygıların somut örnekleridir. Bu durum, edebiyatın da pazar dinamikleri içinde var olduğunu ve yazarların bu dinamiklere uyum sağladığını göstermektedir (Canbay,2015).

Kitap Tasarımı

Kitap tasarımı, modern edebiyat pazarlamasında önemli bir iletişim aracı haline gelmiştir. Okuyucuyla iletişim kurmanın bir yolu olarak kullanılmaktadır. Bu yaklaşım, kitabın içeriği kadar dış görünüşünün de önemli olduğunu vurgulamaktadır. Pazarlama karmasında Ambalajlama (packaging) bu kısma girer.

Elif Şafak’ın “Aşk” romanı, bu durumun somut bir örneğidir. Romanda her bölümün “B” harfi ile başlaması, mistik bir pazarlama ve bilinçli bir tasarım tercihidir. Yazar, bu biçimsel farklılığı tasavvuftaki özel anlamıyla ilişkilendirerek, kitap tasarımını anlatımın bir parçası haline getirmiştir.

Hedef Kitle (Okuyucu), bu maddeler üzerinden tercihini sıklıkla yapmaktadır. İnternet ve yeni iletişim teknolojileri, okuyuculara daha fazla güç vermiştir. Okurlar artık çevrimiçi platformlarda kitapları eleştirebilmekte, paylaşabilmekte ve önerilerde bulunabilmektedir. Bu etkileşim, çok satanlar listesini etkileyebilmekte ve okuyucuların tercihlerini daha görünür kılmaktadır.

Bu yaklaşım, kitap pazarlamasında “seçici” okur kitlesi oluşturmayı amaçlamaktadır.

Tüm bunlarla birlikte bir kitabın pazarlama iletişimini ele aldığımızda

• Kitap fuarları, paneller, imza günleri gibi etkinlikler
• İlişki pazarlaması, ağızdan ağza pazarlama ve online pazarlama stratejileri
• Orhan Pamuk’un “Masumiyet Müzesi” kitap ve müze birlikteliği örneği verilebilir. Romanda bahsedilen nesnelerin sergilendiği bir müze açılmış, kitabın son sayfasında müze bileti yer almıştır. Bu uygulama, romanı okuyanları müzeye, müzeyi ziyaret edenleri de kitabı almaya teşvik ederek pazarlama ve edebiyatı iç içe geçirmiştir.

Kitap fuarları, paneller ve imza günleri gibi etkinlikler, yazarlar ile okuyucular arasında doğrudan iletişim kurulmasını sağlayan önemli pazarlama araçlarıdır. Bu etkinlikler, yazarların kişisel markalarını güçlendirmelerine, okuyucularla bağ kurmalarına ve kitaplarının tanıtımını yapmalarına olanak tanır.

Ayrıca İlişki pazarlaması, ağızdan ağza pazarlama ve online pazarlama stratejileri, edebiyat alanında giderek daha fazla kullanılmaktadır:

   – İlişki pazarlaması: Yazarların okuyucularıyla uzun vadeli ilişkiler kurmasını hedefler.

   – Ağızdan ağıza pazarlama: Okuyucuların kitaplar hakkındaki olumlu deneyimlerini başkalarıyla paylaşmasını teşvik eder.

   – Online pazarlama: Sosyal medya, bloglar ve diğer dijital platformlar aracılığıyla yazarların ve kitapların tanıtımını yapar.

Bu stratejiler, yazarların ve kitapların daha geniş kitlelere ulaşmasını, okuyucularla etkileşimi artırmasını ve edebiyat ürünlerinin daha etkili bir şekilde pazarlanmasını sağlar.

Bunun dışında,

Yazarlar Arası İlişkiler:  Yazarların birbirlerini tanıtma ve destekleme örnekleri, Uluslararası yazarların birbirlerini tanıtması (Louis Aragon ‘un Cengiz Aytmatov’un kitabı Cemile için Dünyanın en güzel aşk romanı ifadesini kulllanması örneği)

Kitle iletişim araçlarının yazarların markalaşmasındaki rolü: Dergilerin yazarları tanıtma ve meşhur etmedeki etkisi de pazarlama ile birlikte edebiyat alanında markalaşmanın adımlarını oluşturmaktadır.

Okunan Kaynakçalar:

1. Aral, Tuğba, (2019), 1980 Sonrası Türk Edebiyatında Polisiye Romanın Toplumsal Gelişimi: Ahmet Ümit Ve Osman Aysu Romanları, Sosyoloji Anabilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi
2. Aytaç, aslıhan, (2013), Zülfü Livaneli’nin Romanlarında Yapı Ve İzlek, Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Soysal Bilimler Enstitüsü, Fırat Üniversitesi
3. Canbay, Belma (2015), İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi- Sayı 40, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi, Ankara
4. Demir Otay, Filiz (2011), Mistik Pazarlama-Efsaneler, Batıl İnançlar ve Spiritüelliğin Pazarlama İletişimindeki Rolü (Derleme),  Mediacat, İstanbul
5. Dönmez, İbrahim Hakan 2010.8(1), “Orhan Pamuk Romanlarında Hedef Kitle Kaygısı”, Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, Ankara
6. Tek, Ömer Baybars (1990), Pazarlama ilkeler ve Uygulamalar, İzmir
7. Tekin, Mehmet (2010), Yeni Türk Edebiyatı Araaştırmaları y:2 s.4 (Tuhaf bir tezli roman: AŞK)
8. Tosun, Nurhan Babür (2010), İletişim Temelli Marka Yönetimi, Beta Basım A.Ş, İstanbul
9. Yaman, Fikret (2012), “Toplumda Kişisel Marka Olmak: Türkiye’nin Kişisel Markaları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi

Şapka’dan kişisel bir marka olur mu? Düşündüğümüzde aklımıza ilk gelen Chanel’dir. Web sitesinin tarihçesinde şöyle yazar; O dönem, Coco adıyla anılmaya başlandı. “21 rue Cambon’da “Chanel Modes” (Chanel Tarzı) adı altında bir şapka butiği açtı. Şapkaları dönemin tanınmış Fransız aktrisleri tarafından giyildi ve itibarının artmasına yardımcı oldu. Her ne kadar bir Chanel hayranı olsam da ben konuyu bir de soyut bir anlamda karşımıza çıkan bir şapka ile ele aldım.

Edward de Bono yaratıcı düşünme tekniklerinin doğrudan öğretimi konusunda uluslararası bir otoritedir. 6 şapkalı düşünme tekniği adını verdiği kitabını 1985 te yazmıştır. Kitabının önsözünde şunu dile getirmiştir: Altı düşünme şapkası bize, düşüncelerimizi bir orkestra şefi gibi yönetme olanağı sağlar. Böylece istediğiniz anda, istediğiniz düşünce türünün ön plana çıkmasını sağlayabilirsiniz. Bir toplantıya katılan insanların da zaman zaman farklı düşünme türleri kullanarak, ele alınan konuya değişik açılardan bakmaları çok yararlı olur.

Bu bilgi ile birlikte bir de kişisel markamızı ele alalım. Kişisel bir marka, bir özgeçmişten, bir asansör satış konuşmasından veya bir sosyal biyografiden daha fazlasıdır. Dış profesyonel benliğinizin resmileştirilmiş bir ifadesi olarak
bir müze, galeri, arşiv koleksiyonunun yöneticisi olarak -ki buna küratör adını veriyoruz- kendi benliğimizin özüdür. Bu, dünyada etkileşimde bulunduğumuz ve faaliyet gösterdiğimiz her koşulda yaşadığımız anın bir kodudur. Bizler 6 renkli şapka tekniği adı verilen yansıttığımız her düşüncenin bir parçasıyız. O düşüncelerde bizim kişisel markamıza ait.

Bir Edward ile daha tanıştıracağım sizi
Big Fish adlı filmde ölmekte olan kahraman var. Adı Edward Bloom. Bu kişi yetişkin oğluna hayat hikayesini anlatıyor. Hikayenin gidişhatının çok uzun olduğunu algılayan oğul, çok geç olmadan “gerçek” babasını tanımaya başlıyor.
Keşfettiği şey, hikayelerin çok fazla yalandan oluşmadığı, süslenmiş olan bize sunulan gerçek detaylar olduğunu anlamış. Ancak hikaye, Edward’ın oğlunun kendisinin de görmesini istediği benliği ve dünyanın onun düşünceleri üzerinden kendisini hatırlamasını da yansıtıyor.

Kendi markanızın sizinle ilgili olduğu ve yansıttığınız düşünce etrafından başkalarıyla bağlantı kurmak olduğunu görürüz.

Bireysel olarak bir markanın içinden çıkıp kendi liderliğimizi ele almaya başladığımızın en keyifli yanı, kişinin hayat hikayesinin, özelliklerinin, değerlerinin otantik ve derlenmiş, düşünülmüş tüm unsurları, kişinin kendini en iyi şekilde ortaya koyması, belirli kişisel ve profesyonel hedeflere ulaşması için bir araya getirilmiş olmasıdır.

Ayrıca propaganda kavramının tahtını koruyan Erward Barneys’i anmadan olmaz. İnsan arzularını değil, arzuları insanı yönetir diyen Sigmund Freud’un yeğeni Edward Bernays de hayatımızın bir köşesinde yerini koruyor. Ben neymişim demeniz için “Ben devri” belgeselini seyretmenizi öneririm.

Bir marka mentor ile kişisel marka liderliğin üzerine çalışmak istersen ben buradayım.