1335 senesi Mayısının 19’uncu günü Samsun’a çıktım.

Mustafa Kemal Atatürk

Büyük bir tarihi öğrenmemize vesile bu kitap açılışı bu söz ile yapmıştır. Nutuk, Mustafa Kemal’in 1919’dan başlayıp 1927’ye dek kendisinin ve silah arkadaşlarının neler yaptığını özetlediği konuşmasının metnidir. Kurtuluş Savaşı dönemini birinci ağızdan aktardığı bu kitap Cumhuriyet tarihimizin en önemli bir eseridir.

İlk okuduğumda ortaokul 2.sınıftım. Hatırlıyorum. Evimde olan kitabın dili, biraz ağır gelmişti, bilmediğim sözcüklerin anlamını ansiklopedi karıştırarak çözmeye çalışırdım. İlkinde de 1335 senesine ilişmişti gözüm. Rumi takviminin geçerli olduğu dönem olduğunu öğrenmiştim. Sonra Lise 2 de yeniden okudum. Daha sadeleştirilmiş bir Türkçe olanını vermişti öğretmenim.

Aradan yıllar geçmiş, kitap güncelliğinden hiç bir şey kaybetmemiş.

Kültür Bakanlığı Yayınevi tarafından (belgeler bölümü dışında) yaklaşık 900 sayfalık bir kitap olarak yayımlanmıştır ve Türkiye’nin bu dönemle ilgili en temel resmî tarih kaynağı olma niteliğindedir.

—her sözü değerli olan bu kitabın en güzel bölümü elbette

Atatürk, Cumhuriyet’in ilanını duyurduğu geceden Nutuk adlı eserinde kendi ağzından şöyle bahseder….

Nutuk’ta yer alan anekdot şöyledir.

“Gece olmuştu Çankaya’ya gitmek üzere Meclis binasından ayrılırken, koridorlarda beni beklemekte olan Kemâlettin Sami ve Hâlit Paşa’lara rastladım. Ali Fuat Paşa Ankara’dan hareket ederken bunların Ankara’ya geldiklerini o günkü gazetede’Bir uğurlama ve bir karşılama’ başlığı altında okumuştum. Daha kendileriyle görüşmemiştim. Benimle konuşmak üzere geç vakte kadar orada beklediklerini anlayınca, akşam yemeğine gelmelerini, Millî Savunma Bakanı Kâzım Paşa vasıtasıyla kendilerine bildirdim. İsmet Paşa ile Kâzım Paşa’ya ve Fethi Bey’e de Çankaya’ya benimle birlikte gelmelerini söyledim. Çankaya’ya gittiğim zaman, orada, beni görmek üzere gelmiş bulunan Rize Milletvekili Fuat, Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref Bey’lerle karşılaştım. Onları da yemeğe alıkoydum. Yemek sırasında, ‘Yarın Cumhuriyet ilân edeceğiz’ dedim.

Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim. …

…

Bir sonraki gün hepimizin bildiği üzere cumhuriyetimiz ilan edildi.

Biz cumhuriyet çocuklarıyız.

29 Ekim Cumhuriyet Bayramımız Kutlu Olsun

Baharın kitaplığında bu bölüm Atamızın bize armağanı “nutuk” yer aldı. Bir sonraki bölümde görüşmek üzere hoşça kalın.