Kişisel markalaşmanın edebiyat dünyasına yansımaları hakkında bir yazı.

Sevgili Aylin edebiyat dünyasında yazar-çizerler ile ilgili kişisel markalaşma ile ilgili nasıl yol alındığını sormuştu. Onun üzerine bu yazı sizinle buluşuyor.

Kişisel markalaşmanın ana noktaları ile başlayalım.

1990’ların sonlarından itibaren, kişisel markalaşma kavramı ortaya çıkmış ve kişilerin de marka olabileceği fikri gelişmiştir. Genel olarak literatürde kişisel markalama kavramının ilk kez 1997 yılında Tom Peters’ın “Sizi Arayan Marka” başlıklı makalesinde ortaya atıldığı bilinir. Türkçe alanyazında kişisel marka konusunda yazılmış ilk kitap, Sebahattin Eker’e aittir. Provasız hayatta kişisel marka olmak (2007). Kişisel markalaşma, bir kişinin niteliklerini ve yeteneklerini simgesel ve ekonomik sermayeye dönüştürmesi olarak tanımlanabilir. 2000’li yıllardan itibaren, pazarlama uzmanları ürün kavramının kişileri de kapsayacak şekilde genişlediğini öne sürer.

“1990’lerden sonra Türkiye’de edebiyat, piyasa baskılarından etkilenmeye başlamış, yazarlar artık sadece eserlerinin edebi değeri ile değil, isimlerinin marka değeri ile de değerlendirilmeye başlamıştır. Bu sayede yazarlar, romanları aracılığıyla hedef kitlelerine deneyimler yaşatarak ve pazarlama faaliyetlerinden yararlanmış ve isimlerini markalaştırabilme şansı elde etmişlerdir. Gazete reklamları, röportajlar, TV programları ve kitap afişleri pazarlama iletişimi –tutundurma çalışmalarından sayılır. Bu trendin başlamasına Ahmet Ümit ve Ayşe Kulin, Elif Şafak, Orhan Pamuk, Zülfü Livaneli gibi yazarlar örnek olarak gösterilmektedir.

Edebiyat alanında da bir pazar ortamı mevcuttur: Üretici (yazar), alıcı (okuyucu)’dur ve rakipler bulunmaktadır. Bu ortamda farklılaşmak, tanınmak ve kazanç sağlamak için ürün (kitap) temelli değer yaratmak ve bunu hedef kitleye (okuyuculara) sunmak gerekmektedir (Canbay,2015)”.

Günümüz kitap piyasasını kazanç güdüsü yönlendirmektedir. *Mistik Pazarlama çalışması, edebiyat ve pazarlama arasındaki ilişkiyi vurgulamakta, Elif Şafak’ın eserlerindeki mistik öğeleri örnek göstermektedir (Demir Otay vd., 2011: 98-100).

*Aşağıda kitabın biçimsel özelliğine yeniden değinilmiştir.

Pazarlama karması olarak adlandırdığımız geleneksel 4P’den (Ürün, Fiyat, Tutundurma, Dağıtım) 9P’ye kadar genişleme göstermiştir.

Bu 4’ü ile birlikte;

Hedef Kitle (People), Fiziksel Bilinirlik (Physical Evidence),Yöntem (Process), Ambalaj, Paketleme (Packaging),Halkla İlişkiler (Public Relations) ile bir edebiyat ürünü birlikte değerlendirilmeye başlanmıştır.

Bu bağlamda tüm karma edebiyat alanında pazarlama ve markalaşma stratejileri açısından şu noktalarda önem kazanır:

Ürün-Eser, Üretici Yazardır.

Bir pazarda kitle kültürü üzerinden hedefler oluşturulduğu için sanat ve edebiyat ürünleri artık tüketilmek ve satılmak üzere hazırlanan metalar haline gelmiştir. Bu dönüşüm, yazarların ve eserlerinin “ürün” veya “nesne” olarak pazarlanmasına yol açmıştır. Örneğin, roman yazarlarının reklam panolarında görüntülenmesi ve romanların değişim değeri yüklenerek metalaştırılması, bu durumun somut göstergeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Billboardlar ya da kitapçılarda ilk karşımıza çıkan çok satan kitaplar rafı örnek gösterilebilir.

Dağıtımı yayınevleri yapar:  

Yayınevlerinin pazarlama sürecindeki önemli rolü, dağıtım kanallarının etkinliğinin satış başarısına etkisi ve hatta yayınevlerinin “yıldız” yazarlar yaratmadaki rolü önemli bir işlevi anlatır. Harry Potter etkisinin de bir yazar kadar yayınevi bağlantılı olduğunu unutmamak gerekir ki. Yazar çoğu yayınevinden red cevabı almış sonrasında kendisine inanan bir yayınevince pazara çıkmayı başarabilmiştir.

Fiyat:

Edebiyat ürünlerinin ticari kazanca dönüştürülmesi ve yazarların ekonomik kaygılarla üretim hızını artırması, modern edebiyat dünyasının ekonomik gerçeklerini yansıtmaktadır. Bu bağlamda, yazarlar eserlerini sadece sanatsal kaygılarla değil, aynı zamanda ekonomik getirileri düşünerek de üretmektedir. Örneğin, Balzac’ın artan masraflarına paralel olarak roman yazma hızını artırması veya bazı yazarların daha fazla kazanmak için eserlerini uzatması, bu ekonomik kaygıların somut örnekleridir. Bu durum, edebiyatın da pazar dinamikleri içinde var olduğunu ve yazarların bu dinamiklere uyum sağladığını göstermektedir (Canbay,2015).

Kitap Tasarımı

Kitap tasarımı, modern edebiyat pazarlamasında önemli bir iletişim aracı haline gelmiştir. Okuyucuyla iletişim kurmanın bir yolu olarak kullanılmaktadır. Bu yaklaşım, kitabın içeriği kadar dış görünüşünün de önemli olduğunu vurgulamaktadır. Pazarlama karmasında Ambalajlama (packaging) bu kısma girer.

Elif Şafak’ın “Aşk” romanı, bu durumun somut bir örneğidir. Romanda her bölümün “B” harfi ile başlaması, mistik bir pazarlama ve bilinçli bir tasarım tercihidir. Yazar, bu biçimsel farklılığı tasavvuftaki özel anlamıyla ilişkilendirerek, kitap tasarımını anlatımın bir parçası haline getirmiştir.

Hedef Kitle (Okuyucu), bu maddeler üzerinden tercihini sıklıkla yapmaktadır. İnternet ve yeni iletişim teknolojileri, okuyuculara daha fazla güç vermiştir. Okurlar artık çevrimiçi platformlarda kitapları eleştirebilmekte, paylaşabilmekte ve önerilerde bulunabilmektedir. Bu etkileşim, çok satanlar listesini etkileyebilmekte ve okuyucuların tercihlerini daha görünür kılmaktadır.

Bu yaklaşım, kitap pazarlamasında “seçici” okur kitlesi oluşturmayı amaçlamaktadır.

Tüm bunlarla birlikte bir kitabın pazarlama iletişimini ele aldığımızda

• Kitap fuarları, paneller, imza günleri gibi etkinlikler
• İlişki pazarlaması, ağızdan ağza pazarlama ve online pazarlama stratejileri
• Orhan Pamuk’un “Masumiyet Müzesi” kitap ve müze birlikteliği örneği verilebilir. Romanda bahsedilen nesnelerin sergilendiği bir müze açılmış, kitabın son sayfasında müze bileti yer almıştır. Bu uygulama, romanı okuyanları müzeye, müzeyi ziyaret edenleri de kitabı almaya teşvik ederek pazarlama ve edebiyatı iç içe geçirmiştir.

Kitap fuarları, paneller ve imza günleri gibi etkinlikler, yazarlar ile okuyucular arasında doğrudan iletişim kurulmasını sağlayan önemli pazarlama araçlarıdır. Bu etkinlikler, yazarların kişisel markalarını güçlendirmelerine, okuyucularla bağ kurmalarına ve kitaplarının tanıtımını yapmalarına olanak tanır.

Ayrıca İlişki pazarlaması, ağızdan ağza pazarlama ve online pazarlama stratejileri, edebiyat alanında giderek daha fazla kullanılmaktadır:

   – İlişki pazarlaması: Yazarların okuyucularıyla uzun vadeli ilişkiler kurmasını hedefler.

   – Ağızdan ağıza pazarlama: Okuyucuların kitaplar hakkındaki olumlu deneyimlerini başkalarıyla paylaşmasını teşvik eder.

   – Online pazarlama: Sosyal medya, bloglar ve diğer dijital platformlar aracılığıyla yazarların ve kitapların tanıtımını yapar.

Bu stratejiler, yazarların ve kitapların daha geniş kitlelere ulaşmasını, okuyucularla etkileşimi artırmasını ve edebiyat ürünlerinin daha etkili bir şekilde pazarlanmasını sağlar.

Bunun dışında,

Yazarlar Arası İlişkiler:  Yazarların birbirlerini tanıtma ve destekleme örnekleri, Uluslararası yazarların birbirlerini tanıtması (Louis Aragon ‘un Cengiz Aytmatov’un kitabı Cemile için Dünyanın en güzel aşk romanı ifadesini kulllanması örneği)

Kitle iletişim araçlarının yazarların markalaşmasındaki rolü: Dergilerin yazarları tanıtma ve meşhur etmedeki etkisi de pazarlama ile birlikte edebiyat alanında markalaşmanın adımlarını oluşturmaktadır.

Okunan Kaynakçalar:

1. Aral, Tuğba, (2019), 1980 Sonrası Türk Edebiyatında Polisiye Romanın Toplumsal Gelişimi: Ahmet Ümit Ve Osman Aysu Romanları, Sosyoloji Anabilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi
2. Aytaç, aslıhan, (2013), Zülfü Livaneli’nin Romanlarında Yapı Ve İzlek, Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Soysal Bilimler Enstitüsü, Fırat Üniversitesi
3. Canbay, Belma (2015), İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi- Sayı 40, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi, Ankara
4. Demir Otay, Filiz (2011), Mistik Pazarlama-Efsaneler, Batıl İnançlar ve Spiritüelliğin Pazarlama İletişimindeki Rolü (Derleme),  Mediacat, İstanbul
5. Dönmez, İbrahim Hakan 2010.8(1), “Orhan Pamuk Romanlarında Hedef Kitle Kaygısı”, Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, Ankara
6. Tek, Ömer Baybars (1990), Pazarlama ilkeler ve Uygulamalar, İzmir
7. Tekin, Mehmet (2010), Yeni Türk Edebiyatı Araaştırmaları y:2 s.4 (Tuhaf bir tezli roman: AŞK)
8. Tosun, Nurhan Babür (2010), İletişim Temelli Marka Yönetimi, Beta Basım A.Ş, İstanbul
9. Yaman, Fikret (2012), “Toplumda Kişisel Marka Olmak: Türkiye’nin Kişisel Markaları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi